Over Extern Salderen en het additionaliteitsvereiste: een uitleg voor niet-juristen

Meer weten over de juridische exacte formulering? Lees dit artikel.

Maar daar zitten strenge regels aan. Eén van de belangrijkste eisen is het additionaliteitsvereiste. Dit houdt in dat het opkopen van een agrarisch bedrijf niet de enige manier mag zijn waarop wordt voorkomen dat een Natura 2000-gebied schade oploopt. De natuur moet ook op een andere manier beschermd of hersteld worden, bijvoorbeeld door andere maatregelen zoals een beter natuurbeheer of het verminderen van stikstofuitstoot door industrie of verkeer. Dit extra laagje zekerheid is bedoeld om ervoor te zorgen dat de natuurdoelen echt haalbaar blijven, los van het ene project.

Wanneer grote projecten, zoals de aanleg van een weg, stikstof uitstoten die kan leiden tot schade aan een beschermd natuurgebied (een Natura 2000-gebied), moeten overheden maatregelen nemen om die schade te voorkomen of te compenseren. Eén van de manieren om dit te doen is extern salderen. Dit betekent dat een agrarisch bedrijf wordt uitgekocht en zijn stikstofrechten worden gebruikt om ruimte te creëren voor een ander project.

Voorbeeld: de ViA15-zaak

Een recent voorbeeld is de aanleg van de ViA15, een uitbreiding van snelwegen rond Arnhem. Voor dit project heeft de overheid boerenbedrijven uitgekocht om de stikstofruimte die daardoor vrijkomt te gebruiken voor de weg. De rechter heeft in dit geval gezegd: het mag, maar alleen omdat duidelijk is gemaakt dat de natuur ook zonder die uitgekochte stikstofruimte al voldoende beschermd wordt. De overheid moest hiervoor aantonen dat de stikstofuitstoot landelijk én in het specifieke gebied al flink was afgenomen door andere maatregelen, en dat dit in de toekomst zo zou blijven.

Waarom is dit belangrijk?

Het additionaliteitsvereiste zorgt ervoor dat projecten niet zomaar doorgaan op basis van tijdelijke maatregelen of zonder goed plan voor de natuur. Het voorkomt dat de natuur alleen beschermd wordt door boerderijen uit te kopen, terwijl er ook andere manieren nodig zijn om de natuur duurzaam te verbeteren.

Deze regels zijn streng, omdat de Europese wetgeving rondom Natura 2000-gebieden heel duidelijk is: natuurbehoud staat voorop. In de praktijk betekent dit dat grote projecten vaak uitgebreide studies en onderbouwingen nodig hebben om aan te tonen dat ze aan alle eisen voldoen. Het additionaliteitsvereiste is daarbij een belangrijk toetsingspunt.