Hoe de Nieuwe EU-aanpak met Living Labs en Regulatory Sandboxes de Innovatie op het Boerenerf Versnelt en Nederland tot Koploper kan Maken in Duurzame Landbouw

De Europese Unie heeft recent een belangrijke koerswijziging aangekondigd die grote kansen biedt voor Nederlandse boeren en high-tech bedrijven. In de communicatie over de toekomst van landbouw en voedselproductie (“A strategic dialogue on the future of agriculture and food”) zet de EU nadrukkelijk in op praktijkgerichte innovatie en experimenteerruimte. Deze benadering sluit naadloos aan op het Nederlandse concept van FieldLabs. Dit kan ook een oplossing zijn voor het probleem in Nederland rondom de RAV en het idiote “bewezen innovatie” concept dat in Den Haag bij de rijksambtenaren rondgaat.

De kern van het nieuwe EU-beleid is dat innovatie niet langer uitsluitend moet plaatsvinden binnen universiteiten of kennisinstellingen, maar juist op het boerenerf en in het veld, samen met boeren, bedrijven en wetenschappers. De Europese Commissie spreekt in dit verband over ‘living laboratories’ en ‘on-site testing and experimentation’. Hierin wordt de co-creatie van kennis en innovatie centraal gesteld: boeren, wetenschappers, innovatieve ondernemers en bedrijven werken samen aan concrete oplossingen die direct in de praktijk worden getest.

“Knowledge, Research & Innovation as catalysts of change

New knowledge and innovations must reach farmers and other food system actors more quickly and at wider scale, with concrete on-farm and on-site applicability of innovative solutions. And we are not starting from zero. The Horizon Europe Mission Soil supports farmers in their transition to sustainable soil practices through a combination of R&I and on-site testing and experimentation, which should be continued to achieve healthy soils in the EU by 2050.

The innovation is advancing and should be embraced. For example, testing regulatory initiatives, new technologies or business models in sandboxes (e.g. for digital tools in agriculture) before rolling them out, and innovation procurement will help to remove barriers for more innovation ready to be used by farmers.

To deliver results tailored to farmers’ needs, the co-creation of knowledge and innovation in local experimentation sites on-farm with farmers, scientists, innovators and business, e.g. in living laboratories, should be scaled up.”

Een andere veelbelovende ontwikkeling is de introductie van ‘regulatory sandboxes’. Dit zijn tijdelijke experimenteerruimtes waarin bepaalde regels versoepeld worden om innovatieve technologieën, bedrijfsmodellen of digitale hulpmiddelen in de landbouw te testen voordat ze breed worden uitgerold. Dit biedt boeren en technologiebedrijven de kans om zonder direct te stuiten op beperkende wetgeving, nieuwe oplossingen te ontwikkelen en in de praktijk te toetsen.

Wat betekent dit concreet voor Nederland? Ons land heeft een sterke traditie in landbouwinnovatie en samenwerking tussen boeren, kennisinstellingen en technologiebedrijven. FieldLabs zoals die bijvoorbeeld rondom precisielandbouw, emissiereductie of circulaire landbouw zijn opgezet, kunnen met dit EU-beleid extra wind in de zeilen krijgen. Het biedt nieuwe mogelijkheden voor experimenten op het gebied van mestverwerking, bodembeheer, datagedreven landbouw, reductie van stikstofuitstoot, en natuur-inclusieve bedrijfsvoering.

Bovendien kunnen Nederlandse ondernemers die zich richten op high-tech oplossingen voor de agrarische sector, profiteren van de experimenteerruimte die de EU nu schept. Sensoren, drones, kunstmatige intelligentie, en andere slimme toepassingen kunnen sneller en breder getest worden in samenwerking met agrarische ondernemers.

Een bijkomend voordeel is dat Nederland binnen de EU kan uitgroeien tot een koploper op het gebied van deze living labs en sandboxes. Ons land is klein, kent een hoge kennisdichtheid, een innovatieve agrarische sector en een overheid die vaak bereid is mee te denken over regelgeving. Door de Europese plannen te omarmen en te koppelen aan nationale initiatieven zoals het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer of de pilots rondom het stikstofbeleid, kan Nederland zich positioneren als voorbeeldregio voor praktijkgerichte innovatie in de landbouw.

De boodschap van de Europese Commissie is duidelijk: de landbouw van de toekomst wordt niet ontwikkeld in vergaderzalen of laboratoria, maar samen met de boeren op het land. Voor Nederlandse boeren en technologiebedrijven biedt dit een unieke kans om samen te werken aan duurzame, innovatieve oplossingen die bijdragen aan een toekomstbestendige landbouw.