Stikstof, Ruimtelijke Ordening en Economische Visie: Een Generaties Lange Verbinding (een samenvatting)

De langere versie met meer prive achtergronden staat op www.food4innovations.blog.

Stikstof, Ruimtelijke Ordening en Economische Visie: Een Generaties Lange Verbinding

Soms lijkt het leven een reeks toevalligheden, maar als je terugkijkt, zie je een patroon. Mijn grootvader werkte als werktuigbouwkundig ingenieur bij het Stikstofbindingsbedrijf (SBB) in Geleen, mijn vader ontwierp Almere en Zuidelijk Flevoland, en ikzelf ben ingenieur en ontwerper van (bio)chemische en voedselfabrieken. Maar deze connectie tussen generaties gaat verder dan technologie en ruimtelijke ontwikkeling. Stikstof – eerst als bouwsteen voor kunstmest en nu als ‘probleemmolecuul’ in het stikstofdebat – heeft een centrale rol gespeeld in mijn familiegeschiedenis.

De rol van stikstof in Nederland is fundamenteel veranderd. Waar het vroeger een essentiële motor was achter voedselproductie en economische groei, wordt het nu vooral gezien als een juridisch en ecologisch probleem. Toch is stikstof geen probleem op zichzelf, maar een ruimtelijk ordeningsvraagstuk. Hoe gaat een dichtbevolkt land als Nederland om met de ruimteclaims van wonen, werken, landbouw en natuur? Dit vraagt om een visie op de toekomst, niet om krimp en juridisering.

De Stikstofindustrie in Limburg: Van Groei naar Verlies

De stikstofindustrie heeft zijn wortels in Limburg, waar de Staatsmijnen in 1919 de eerste cokesfabriek oprichtten. Dit leidde uiteindelijk tot het Stikstofbindingsbedrijf (SBB) van DSM, dat in 1930 begon met de productie van kunstmest. De groei van de chemische industrie in de 20e eeuw was onlosmakelijk verbonden met het Haber-Boschproces, een doorbraak die ervoor zorgde dat de wereldbevolking kon groeien van 2 miljard naar ruim 8 miljard.

Maar de industriële bloei in Limburg was niet voor altijd. De mijnsluitingen van 1973 betekenden een enorme klap voor de regio, met 75.000 verloren banen als gevolg. De komst van enkele overheidsinstellingen en industriële bedrijven zoals DSM en DAF (nu het recent gesloten VDL Nedcar) kon dit verlies nooit compenseren. Limburg, ooit een welvarende regio, werd langzaam een economisch achterstandsgebied.

Mijn Familie en de Groei van Nederland: Van Stikstof naar Stadsontwikkeling

Mijn opa werkte aan de productie van stikstof, mijn vader bouwde aan de stad Almere. Na zijn studie Civiele Techniek in Delft en zijn militaire dienst op de Veluwe, was mijn vader een van de ingenieurs die Almere en Zuidelijk Flevoland ontwierp. De oorspronkelijke opdracht was simpel: ontwerp een stad voor 250.000 mensen. Hij hielp mee aan de ontwikkeling van wegen, busbanen en spoorlijnen. De voltooiing van de Hanzelijn zag hij pas na zijn pensioen, als een laatste puzzelstukje van zijn levenswerk.

Tegenover de neergang van Limburg stond Almere als een toonbeeld van succesvolle planning en uitvoering. Wat in 1973 begon als een idee, groeide in veertig jaar uit tot een stad van ruim 226.000 inwoners. Dit laat zien dat met visie en daadkracht een compleet nieuwe regio kan worden opgebouwd. Waar Limburg werd geconfronteerd met afbraak, werd Almere doelgericht opgebouwd.

Mijn Carrière: Van Ingenieur naar Stikstofonderzoeker

Net als mijn vader en opa werd ik ingenieur en studeerde ik aan de TU Delft. Mijn interesse in stikstof ontstond tijdens mijn werk bij ATO-DLO (nu WUR), waar ik me verdiepte in de kringlopen van stikstof, fosfor en kalium (NPK). Later werkte ik mee aan de film “Save Our Children”, een documentaire over fosfaat, en verdiepte ik me steeds meer in stikstof, mest en kunstmest.

Sinds een jaar werk ik bijna fulltime aan het stikstofdossier, niet langer alleen als meststofvraagstuk, maar ook als politiek en milieutechnisch debat. Mijn bevindingen heb ik vastgelegd in mijn rapport “Ammoniak boven en op Nederland: Een wetenschappelijk overzicht (deel 1)”, en ik werk momenteel aan deel 2. Daarnaast heb ik de website www.stikstofinfo.net opgezet om de stikstofproblematiek voor een breder publiek inzichtelijk te maken.

Lessen uit het Verleden: Innovatie in Plaats van Krimp

Het gemak waarmee sommigen pleiten voor een drastische reductie van de veestapel is kortzichtig. Stikstof heeft ons voedselzekerheid en economische groei gebracht. De oplossing ligt niet in afbraak, maar in innovatie en efficiëntie. Nederland moet leren van het verleden: krimp is geen oplossing. Werkgelegenheid is essentieel voor een sterke samenleving:

• Zonder werkgevers, geen werkgelegenheid.
• Zonder werkgelegenheid, geen welvaart.
• Zonder lokale welvaart, geen sociale cohesie.
• Zelfs natuur en milieu profiteren van een gezonde economie.

Limburg en Groningen laten zien wat er gebeurt als economische dragers wegvallen zonder een doordachte transitie. Tegelijkertijd bewijst Almere dat een goede visie en uitvoering een regio kunnen opbouwen. Willen we vooruit, dan hebben we ingenieurs en ondernemers nodig, geen maatschappij vol regelmakers en controleurs.

Conclusie: De Weg Vooruit

Mijn opa bouwde aan de chemische industrie, mijn vader ontwierp een stad, en ik verdiep me in stikstof en de ruimtelijke impact daarvan. Dit verhaal laat zien dat technologie, economie en ruimtelijke ordening onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Nederland heeft geen behoefte aan krimp, maar aan visie en innovatie. Als we deze lessen serieus nemen, kan Nederland schoner, welvarender en duurzamer worden.

Want wie bouwt, creëert de toekomst. Dat is de enige weg vooruit.