Van Stikstofcrisis naar Watercrisis: De Onbedoelde Gevolgen van Boerenuitkoop. Voordenken ipv nadenken dus.

De Nederlandse overheid stimuleert veehouders om hun bedrijf te beëindigen, met als doel de stikstofuitstoot te verminderen. Dit beleid leidt echter tot onvoorziene gevolgen, zo waarschuwt het Waterschap Vallei en Veluwe. Waar graslanden verdwijnen en plaatsmaken voor akkerbouw, boomteelt en bollenteelt, ontstaan nieuwe milieuproblemen die de waterkwaliteit en waterhuishouding onder druk zetten. Volg ook de discussie over dit onderwerp op Foodlog.nl.

Van Grasland naar Akkerbouw: Nieuwe Milieurisico’s

Grasland vervult een cruciale rol in het vasthouden van water en het verminderen van uitspoeling van meststoffen. In tegenstelling tot graslanden houden akkers water minder goed vast, wat leidt tot verhoogde uitspoeling van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlakte- en grondwater. Daarnaast verbruikt boomteelt grote hoeveelheden water, terwijl bollenteelt bekendstaat om het intensieve gebruik van pesticiden. Dit alles heeft een negatieve impact op de waterkwaliteit, wat haaks staat op de Europese Kaderrichtlijn Water-doelen die Nederland moet behalen vóór 2027.

Oplossing Stikstofprobleem Creëert Watercrisis

In een brief aan ministers Femke Wiersma (Landbouw) en Barry Madlener (Infrastructuur en Waterstaat) en de provincies Utrecht, Gelderland en Overijssel waarschuwt het waterschap: “Als de oplossing voor het stikstofprobleem leidt tot verslechtering van de waterkwaliteit, dan wisselen we simpelweg het ene probleem in voor het andere.”

Deze waarschuwing is niet nieuw. Al ruim een decennium wijzen landbouwexperts op de problemen die ontstaan wanneer melkveebedrijven verdwijnen en worden vervangen door intensievere teelten. Het ontbreekt echter aan regie en een langetermijnvisie om deze negatieve consequenties te voorkomen.

Grote Concentratie Piekbelasters in Vallei en Veluwe

De helft van de zogenoemde piekbelasters – veehouders met een hoge stikstofuitstoot dicht bij Natura 2000-gebieden – bevindt zich in het werkgebied van Vallei en Veluwe. Dit maakt het gebied extra gevoelig voor de gevolgen van de uitkoopregelingen. Zonder duidelijke richtlijnen over hoe de vrijgekomen gronden gebruikt moeten worden, dreigt de stikstofoplossing een waterkwaliteitscrisis te veroorzaken.

Geldgebrek voor Watermaatregelen

Minister Barry Madlener heeft aangegeven dat er een tekort van €420 tot €500 miljoen is voor de uitvoering van noodzakelijke maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren. Rijkswaterstaat moet nog 146 maatregelen uitvoeren vóór 2027, maar zonder extra financiering is het onzeker of deze doelen gehaald worden. Dit financiële tekort betekent dat beleidsmakers bijsturing nodig achten, terwijl het uitkoopbeleid van boeren juist extra druk op de waterhuishouding legt.

Een Gebrek aan Regie en Durf

De kern van het probleem ligt bij de ontbrekende regie van de overheid. Er zijn voldoende mogelijkheden om ongewenste ontwikkelingen bij te sturen via omgevingsvergunningen, mestbeleid en differentiatie van EU-landbouwsubsidies. Toch ontbreekt de durf om duidelijke teeltvoorschriften op te leggen. Een oplossing die vaak wordt aangedragen is het koppelen van de uitkoopregelingen aan een grondgebonden verplichting: grasland moet grasland blijven. Door dit in de regeling op te nemen, had de overheid deze negatieve gevolgen kunnen voorkomen zonder generieke teeltvoorschriften in te voeren.

Wat Nu? Van Crisismanagement naar Duurzaam Beleid

De discussie zou niet moeten gaan over hoe snel veehouders uitgekocht kunnen worden, maar over wat de meest duurzame manier is om landgebruik te reguleren in de context van stikstof én waterkwaliteit. Het uitgangspunt moet zijn: wat is de meest geschikte bestemming voor deze gronden? Intensieve teelten op uitspoelingsgevoelige zandgronden nabij kwetsbare natuurgebieden zijn niet duurzaam. Grasland en extensieve vormen van landbouw zijn dat wél.

Daarnaast moeten landbouwgebieden waar gewassen voor menselijke consumptie worden verbouwd beter beschermd worden, en moet regelgeving zich richten op ecologisch verantwoorde teeltmethoden.

Door het negeren van deze problemen hobbelt Nederland bestuurlijk van crisis naar crisis. Het is tijd voor een integrale visie waarin stikstofbeleid, waterkwaliteit en landbouwbeleid hand in hand gaan. Alleen dan kan Nederland voorkomen dat de stikstofcrisis plaatsmaakt voor een watercrisis.