Wat kost het om ammoniakemissies te verlagen? Een overzicht van de geschatte kosteneffectiviteit per maatregel

In de discussie over stikstofbeleid en ammoniakemissies staat vaak de vraag centraal: wat is de meest kosteneffectieve manier om emissies te verminderen? Er zijn verschillende strategieën om ammoniakuitstoot te reduceren, variërend van managementmaatregelen tot dure technologische innovaties en uitkoopregelingen. De effectiviteit en kosten per kilogram bespaarde ammoniak verschillen echter aanzienlijk per methode. Om een goed geïnformeerd beleid te voeren, is het essentieel om inzicht te krijgen in de werkelijke kosten per kilogram gereduceerde emissie en de haalbaarheid van de verschillende maatregelen.

Een van de goedkoopste manieren om ammoniakuitstoot te verlagen is door middel van verbeterde managementmaatregelen en aangepaste voerstrategieën. Door efficiënter om te gaan met voeding en het optimaliseren van stalmanagement, kunnen melkveehouders de uitstoot met ongeveer 24% verminderen zonder grote investeringen te doen. Dit is een relatief eenvoudige en laagdrempelige aanpak, waarbij de kosten geschat worden op ongeveer €35 tot €75 per kilogram bespaarde ammoniak. Hoewel deze strategie in potentie breed toepasbaar is, vereist het wel een goede begeleiding en kennisdeling binnen de sector om optimaal effect te sorteren.

Een volgende stap in ammoniakreductie kan worden gerealiseerd door de inzet van betaalbare technologische innovaties. Hierbij kan gedacht worden aan aangepaste stalvloeren, mestschuiven en eenvoudige chemische behandelingen van mest. Met deze innovaties kan de emissie met ongeveer 50% worden teruggedrongen tegen een geschatte kostprijs van €100 tot €200 per kilogram bespaarde ammoniak. Hoewel deze technologieën een zekere investering vergen, zijn ze relatief goed haalbaar en kunnen ze op grote schaal worden geïmplementeerd zonder dat dit direct leidt tot een verstoring van de bedrijfsvoering of een drastische kapitaalvernietiging.

Voor wie op zoek is naar een nog grotere reductie, zijn er kapitaalintensieve innovaties beschikbaar die tot 70-80% van de emissies kunnen verminderen. Dit betreft geavanceerde systemen zoals luchtwassers, emissiearme stalconcepten en innovatieve mestverwerkingstechnieken. De kosten voor dergelijke oplossingen liggen echter beduidend hoger en worden geschat op €200 tot €300 per kilogram bespaarde ammoniak. Hoewel deze technieken effectief zijn, stellen de hoge investeringskosten veel melkveehouders voor een uitdaging. Bovendien is de praktische haalbaarheid afhankelijk van de bedrijfsomvang en de beschikbare subsidies om de investeringen enigszins rendabel te maken.

Naast technologische maatregelen worden in het huidige stikstofbeleid ook uitkoopregelingen ingezet als middel om de ammoniakuitstoot te verlagen. Vrijwillige uitkoop van melkveebedrijven leidt onvermijdelijk tot een krimp van de sector en een verlaging van de mestproductie, maar het is verre van een kostenefficiënte maatregel. De kosten per kilogram bespaarde ammoniak worden geschat op €600 tot €900, wat aanzienlijk hoger ligt dan de kosten van technologische of managementoplossingen. Desondanks wordt deze strategie door beleidsmakers gezien als een manier om structurele reducties te realiseren in regio’s met hoge milieudruk.

Nog ingrijpender dan vrijwillige uitkoop is een scenario waarin melkveebedrijven gedwongen worden om hun activiteiten te staken. Dit zou bijvoorbeeld kunnen gebeuren in kwetsbare natuurgebieden, waar de druk op stikstofgevoelige ecosystemen het hoogst is. De geschatte kosten voor een dergelijke gedwongen uitkoop variëren tussen €1000 en €2.000 per kilogram bespaarde ammoniak. Dit is niet alleen de duurste optie, maar het roept ook fundamentele vragen op over de proportionaliteit en effectiviteit van dergelijke maatregelen. Bovendien leidt het tot economische en sociale ontwrichting in de getroffen regio’s, zonder dat het per se de meest efficiënte manier is om ammoniakemissies te verminderen.

Uit deze analyse blijkt dat managementmaatregelen en voeroptimalisatie verreweg de goedkoopste methoden zijn om ammoniakuitstoot te reduceren. Betaalbare innovaties bieden eveneens een relatief efficiënte oplossing en kunnen op grote schaal worden toegepast. Kapitaalintensieve innovaties hebben een forsere impact, maar vergen hoge investeringen die niet voor ieder bedrijf haalbaar zijn. Vrijwillige en gedwongen uitkoop blijken de minst kosteneffectieve strategieën, met kosten die veel hoger liggen dan alternatieve reductiemethoden. Dit bevestigt eerdere kritiek op de landelijke uitkoopregelingen, die duur zijn en relatief weinig effect hebben op de totale stikstofproblematiek.

Het is dan ook verstandig om een gebalanceerde strategie te hanteren, waarbij in eerste instantie wordt ingezet op kosteneffectieve managementmaatregelen en technologische innovaties. Dit biedt niet alleen een efficiënte manier om de ammoniakuitstoot terug te dringen, maar zorgt er ook voor dat de melkveesector economisch vitaal blijft en niet onnodig wordt uitgehold door maatregelen die veel meer kosten dan ze opleveren.