Stikstofdebat in de Tweede Kamer (27 maart 2025): Een analyse van uiteenlopende belangen en gedeelde noodzaak tot actie.

Vandaag een eerste analyse van de verschillen en overeenkomsten van de verschillende belanghebbenden die aan het woord komen in het gesprek over de stikstofproblematiek op 27 maart 2025. De aanwezigen vertegenwoordigen de bouwsector (Bouwend Nederland), de landbouwsector (Agractie en LTO), een natuur- en milieuorganisatie (MOB), en wetenschappelijke expertise (vertegenwoordigd door de heren Erisman en Backes).

Overeenkomsten tussen de belanghebbenden:

Erkenning van een probleem: Alle aanwezigen erkennen dat er een stikstofproblematiek is die opgelost moet worden en dat de huidige situatie onhoudbaar is. Meneer Visser benadrukt dat er al decennialang problemen zijn met stikstof zonder structurele oplossing.

Noodzaak tot handelen: Er is een algemene consensus dat er actie moet worden ondernomen om de problemen met stikstofdepositie aan te pakken en de vergunningverlening vlot te trekken.

Gebiedsgerichte aanpak: Verschillende sprekers benadrukken het belang van een gebiedsgerichte aanpak, waarbij rekening wordt gehouden met de specifieke situatie en behoeften van verschillende regio’s. Meneer Visser stelt dat de noodzaak tot handelen het grootst is in specifieke gebieden waar de problemen geconcentreerd zijn. Meneer Mensonides pleit voor gebiedsregisseurs en gebiedsgerichte beheersplannen. Ook de heer Erisman benoemt dat de vertaling naar bedrijfsniveau zowel regionaal als generiek kan.

Belang van duidelijkheid en perspectief: Zowel de bouw- als de landbouwsector vragen om duidelijkheid van de overheid en een lange termijn perspectief om investeringsbeslissingen te kunnen nemen. Meneer Litjes benadrukt dat bedrijven die willen reduceren of vooruit willen, vastlopen in de huidige regels want deze hebben een vergunning nodig om te kunnen reduceren.

Kritiek op het huidige beleid: Er is brede kritiek op het falen van het stikstofbeleid in de afgelopen jaren en de ineffectiviteit van bepaalde instrumenten, zoals het PAS. Meneer Vollenbroek stelt dat de politiek de regie volledig kwijt is en er te lang gedacht is dat het markt het wel zou oplossen.

Emissiereductie als onderdeel van de oplossing: De meeste sprekers erkennen dat emissiereductie noodzakelijk is (en afgestapt moet worden van depositie-beleid), al verschillen ze van mening over de mate, de snelheid en de manier waarop dit moet gebeuren.

Verschillen tussen de belanghebbenden:

Prioriteitstelling: Er zijn verschillende prioriteiten als het gaat om de aanpak van de stikstofproblematiek. Bouwend Nederland benadrukt de impact op de bouw- en infrasector en de noodzaak om de vergunningverlening voor bouwprojecten vlot te trekken. Agractie en LTO richten zich primair op de belangen van de landbouwsector, waarbij Agractie de nadruk legt op het loskoppelen van vergunningverlening en natuurherstel en LTO op het legaliseren van PAS-melders en het mogelijk maken van innovaties. MOB stelt de bescherming en het herstel van de natuur centraal en pleit voor een drastische halvering van de stikstofuitstoot. De wetenschappelijke experts benadrukken de noodzaak van emissieplafonds en een integrale aanpak die verder kijkt dan alleen stikstofdepositie.

Oplossingsrichtingen: De voorgestelde oplossingen lopen uiteen. Bouwend Nederland pleit voor een juridisch houdbare drempelwaarde, gebiedsgerichte samenwerking en uitvoering, en het herstellen van een duurzaam evenwicht. Agractie stelt voor om de verplichte toepassing van het Aerius-model te schrappen, een drempelwaarde in te voeren gebaseerd op 250 meter rondom stikstofgevoelige habitats, en te sturen op de staat van instandhouding van de natuur. MOB bepleit een generieke gefaseerde korting op stikstofuitstoot in alle sectoren, het stoppen van de handel in productierechten, en een eiwittransitie. De wetenschappelijke experts adviseren om over te schakelen van depositiebeleid naar emissieplafonds per sector en regio, en dit te combineren met andere milieudoelstellingen. LTO focust op juridische aanpassingen om vergunningverlening mogelijk te maken (legalisatie PAS-melders, intern salderen in de voortoets, rekenkundige ondergrens) en een geborgde emissiereductie via verschillende manieren (generiek, bedrijfsgericht).

Wetenschappelijke interpretatie: Er zijn meningsverschillen over de interpretatie van wetenschappelijke gegevens, met name met betrekking tot de reikwijdte van stikstofdepositie en de effectiviteit van bepaalde maatregelen. Meneer Mensonides betwijfelt het causaal verband van emissie en depositie verder dan 250 meter. Meneer Vollenbroek spreekt juist van een verstikkende stikstofdeken over heel Nederland en hekelt de ontkenning van wetenschappelijke inzichten door sommigen. Mevrouw de Vos uit kritiek op de wetenschappelijke onderbouwing van de kritische depositiewaarden, terwijl de heer Erisman de wetenschappelijke basis hiervoor benadrukt.

Rol van juridische instrumenten: De verschillende belanghebbenden hebben een andere kijk op de rol van juridische procedures en aanpassingen. LTO en Agractie zien juridische aanpassingen als een cruciale randvoorwaarde voor het kunnen realiseren van emissiereductie en het vlot trekken van vergunningen. MOB zet juridische procedures in om strengere naleving van de natuurwetgeving af te dwingen.

Economische versus ecologische belangen: Hoewel alle partijen de noodzaak van een evenwicht erkennen, leggen ze verschillende accenten op economische ontwikkeling versus natuurherstel. Bouwend Nederland benadrukt de economische schade van het stikstofslot. MOB stelt dat de vee-industrie Nederland gijzelt en bakken met geld kost door de gevolgen voor de natuur.

Kortom, er is een breed gedeeld besef dat de stikstofproblematiek urgent is en aangepakt moet worden, maar er bestaan significante verschillen in de prioriteiten, de voorgestelde oplossingen, de interpretatie van wetenschappelijke gegevens en de afweging tussen economische en ecologische belangen. De discussie laat zien dat het vinden van een breed gedragen oplossing complex is en verschillende perspectieven en belangen moet verenigen.