Minister Wiersma breekt het stikstofslot open: Een Nieuwe Koers naar perspectief (BBB en De Telegraaf 15/2/2025)

De afgelopen weken zijn in Den Haag belangrijke stappen gezet op het gebied van stikstofbeleid. Minister Femke Wiersma (BBB), samen met de Ministeriële Commissie Economie en Natuurherstel (MCEN), heeft een koerswijziging ingezet die perspectief biedt voor boeren, bouwers en vele anderen. Na jaren van onzekerheid, juridische strijd en vastgelopen projecten lijkt er nu eindelijk beweging in het dossier te komen.

Koerswijziging: van stilstand naar perspectief

Minister Wiersma heeft aangekondigd dat de rekenkundige ondergrens voor stikstofdepositie wordt verhoogd van 0,005 mol naar 1 mol. Dit lijkt op het eerste gezicht een technische wijziging, maar het betekent in de praktijk dat duizenden boeren, bouwbedrijven en PAS-melders (Programma Aanpak Stikstof) eindelijk weer ademruimte krijgen. Waar voorheen zelfs de kleinste emissie juridisch problematisch kon zijn, zorgt deze drempel ervoor dat kleine bijdragen niet langer tot vergunningplicht leiden. Hiermee wordt een van de grootste obstakels in de vergunningverlening weggenomen.

BBB-fractievoorzitter Caroline van der Plas verwoordde het treffend: “Vanaf het begin hebben wij gezegd: niet stikstof is het probleem, maar de wetgeving. Die zet boeren, bouwers en ondernemers namelijk klem. Die fout moet nu eindelijk worden rechtgezet. Dit is nog niet de eindstreep, maar wel de eerste en belangrijkste stap naar werkbaar stikstofbeleid.”

Scheiding tussen ammoniak en NOx

Een tweede, niet te onderschatten aankondiging is de scheiding tussen ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx) in het beleid. Tot nu toe konden industrie en verkeer stikstofrechten verkrijgen door boeren uit te kopen. Dit leidde tot grote frustratie en onrechtvaardigheidsgevoelens. Minister Wiersma en BBB zetten nu in op separate beoordeling van deze stoffen. Dat is logisch: ammoniak en NOx gedragen zich anders in de atmosfeer en hebben een verschillende impact op natuurgebieden. De erkenning van dat verschil is een grote stap vooruit naar eerlijker en effectiever beleid.

Van depositie naar emissie

De minister kondigde in de Telegraaf ook aan dat Nederland op termijn zal overstappen van een depositiegericht beleid naar een emissiegericht beleid. Dit betekent dat niet langer wordt gerekend met waar stikstof precies neerslaat, maar dat bedrijven primair worden afgerekend op wat ze uitstoten. “Wij willen toe naar emissiebeleid in plaats van depositie, oftewel uitstoot in plaats van neerslag,” aldus Wiersma. Dit betekent dat boeren een emissieplafond krijgen, waarbij ze zelf kunnen bepalen hoe ze die reductie realiseren. Dit geeft ruimte voor innovatie en maatwerk.

Voor veel boeren klinkt dit als muziek in de oren. Het betekent minder afhankelijkheid van onzekere modelberekeningen en meer grip op hun eigen bedrijfsvoering. Minister Wiersma benadrukte dat boeren hierin ondersteund zullen worden, en dat bedrijven die stoppen of extensiveren ook beloond kunnen worden door hun emissieruimte beschikbaar te stellen aan anderen.

Verlichting voor PAS-melders

Met het ophogen van de ondergrens naar 1 mol krijgen met name de PAS-melders eindelijk perspectief. Deze boeren, die in 2019 door de Raad van State plotseling “illegaal” werden verklaard, hebben jarenlang in onzekerheid geleefd. Zij hadden immers gehandeld volgens de regels die de overheid hen had voorgeschreven. De nieuwe ondergrens zorgt ervoor dat een substantieel deel van deze groep straks geen natuurvergunning meer nodig heeft. Dit betekent voor velen het einde van een juridisch en emotioneel uitputtende periode.

Realiteitszin en lef Minister Wiersma verdient lof voor haar realistische en moedige aanpak. De afgelopen jaren hebben veel ministers zich stukgebeten op het stikstofdossier. Wiersma durft echter te breken met de rigide regels die Nederland klem hebben gezet. Ze geeft aan dat boeren, industrie, verkeer en luchtvaart allemaal een bijdrage zullen moeten leveren, maar wel op een manier die uitvoerbaar is. “Alle sectoren moeten gaan leveren,” zei Wiersma in het interview met de Telegraaf, maar ze voegde daar direct aan toe: “Mijn persoonlijke ondergrens voor de landbouw is alles waar ‘gedwongen’ bij staat. Dat ga ik als minister niet meemaken.”

Vooruitblik

Hoewel deze eerste stappen hoopvol zijn, ligt er nog een lange weg voor ons. Minister Wiersma gaf in haar interview aan dat ook op termijn de stikstofuitstoot verder omlaag moet. Boeren krijgen bedrijfsspecifieke emissieplafonds, maar er komt flexibiliteit in hoe ze die reductie behalen. Daarnaast wordt nagedacht over een noodwet, mocht dat nodig zijn om de impasse definitief te doorbreken.

Ook internationaal wordt gekeken naar oplossingen. Het kabinet onderzoekt of het Duitse drempelwaardesysteem (21 mol) als voorbeeld kan dienen voor Nederland. Daarnaast blijft Brussel een belangrijke gesprekspartner, omdat de Europese Habitatrichtlijn strikte eisen stelt. Wiersma benadrukt echter dat ze pragmatisch en met respect het gesprek aangaat: “Ik heb na mijn aanstelling gezegd dat het een spreekwoordelijke vuist was. De gesprekken in Brussel zijn tot op zekere hoogte soms stevig, maar constructief.”

Samenvatting

De koerswijziging die minister Wiersma en het kabinet hebben ingezet, verdient waardering. Na jaren van stilstand en juridisch getouwtrek gloort er eindelijk hoop voor boeren, bouwers en PAS-melders. De eerste stappen zijn gezet, maar het is van belang dat de minister en het kabinet dit beleid met dezelfde vastberadenheid en realiteitszin blijven doorzetten. Minister Wiersma toont leiderschap door niet vast te houden aan oude dogma’s, maar te zoeken naar oplossingen die zowel natuur als ondernemersperspectief bieden. Dit is het begin van een nieuw hoofdstuk in het stikstofbeleid: van stilstand naar beweging, van juridisch moeras naar praktische vooruitgang.